Neolitik bir Metropol: İstanbul

  Binlerce yıl farklı kültürlere ev sahipliği yapan, doğu ve batı kültürünü buluşturan, Bizans ve Osmanlı İmparatorlukları'nın görkemli yapılarını günümüze taşıyan ve 2010 yılında Avrupa Kültür Başkenti seçilen Türkiye Cumhuriyeti'nin gözde kenti İstanbul, dünyanın en önemli metropollerinden biri olarak öne çıkıyor.

  Tarihin her döneminde önemini koruyan bu eski kentin, modern bir metropole dönüşürken en önemli sorunlarından biri de ulaşım oldu. Bu sorunu çözemeye yönelik olarak, Ulaştırma Bakanlığı ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan ve Türkiye'nin en büyük raylı toplu ulaşım ağını oluşturan Marmaray ve metro projeleri kapsamında Üsküdar, Sirkeci ve Yenikapı'daki istasyonların inşasıyla açığa çıkan arkeolojik bulgular üzerine Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izniyle 2004 yılında - İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü başkanlığında - başlayan arkeolojik kazılar artık son aşamada.

  İstanbul tarihinin en kapsamlı arkeolojik kazılarına dönüşen bu çalışmalar sırasında; -1 metre ile -6,30 metre kotları arasında, Erken Bizans Dönemi'nin en büyük limanı olan Theodosius Limanı gün ışığına çıkarıldı. İmparatorluğun büyüyen yeni başkentinin ihtiyaçlarını karşılamak üzere Marmara Denizi kıyısına I. Theodosius (379-395) tarafından Lykos (Bayrampaşa) Deresi'nin ağzına inşa ettirilen Theodosius Limanı, Lykos Deresi'nin taşıdığı miller sonucu işlevini büyük ölçüde yitirmiş olmasına rağmen, küçük gemi ve teknelerin barındığı bir liman olarak 11. yüzyıla kadar kullanılmaya devam edildiğini yapılan arkeolojik çalışmalardan ve 7-11 yüzyıllara tarihlenen tekne kalıntılarından anlayabilmek mümkün.

  Liman bölgesinde sürdürülen kazılarda; Marmaray kazı alanında 13 ve Metro kazı alanında 22 olmak üzere, değişik ölçü ve tipte 35 tekne kalıntısı - 5-11. yüzyıllara tarihlendirilen -  gün ışığına çıkarıldı. Dünya'nın en geniş repertuarına sahip antik tekne koleksiyonlarından birini oluşturan Yenikapı Batıkları; Bizans Dönemi gemi tipolojisi, gemi yapım teknolojileri ve aynı zamanda bu teknolojinin gelişimine ilişkin önemli bilgiler sunmakta.

    Fotoğraf: Theodosius (Eleutherios) Limanı - Yenikapı

    

  Theodosius Limanı tabanı dolgusu altında devam eden kazılar sırasında;  günümüz deniz seviyesinin yaklaşık -6,30 metre altında, Neolitik Dönem'e ait basit taş temelli dal örgü mimari kalıntılar ile bu kalıntıların çevresinde büzülmüş pozisyonda (Hoker) gömülerin tespit edilmesi, bölgenin Neolitikleşme sürecinin anlaşılmasına önemli katkılar sağladı. Aynı zamanda 2011 yılı başlarında, Neolitik Dönem mezar mimarisi içinde oldukça nadir görülen ahşap kullanımı ile de karşılaşıldı. Bulunan bir gömütte ölü, güneybatı - kuzeydoğu yönünde, büzülmüş (hoker) pozisyonda yatırılmış bir erişkindi. Ölünün altında paralel ince ahşaplar belirli aralıklarla yerleştirilmiş ve bunun üzerine ise gövde yatırılmış ve ölünün üstü dikey pozisyonda olasılıkla yek pare geniş bir ahşap ile kapatılmış. Ahşaptan oluşturulmuş bu gömüt mimarisinin yakın benzeri henüz bilinmemekte olup, gömüt - ahşap organizasyonu açısından çok ilginç ve dikkat çekici. Arkeolojik dolgular içerisinde ahşap malzemenin korunmasının imkansıza yakın olduğu hatırlandığında, bu keşfin Neolitik gömüt mimarisi noktasındaki önemini net olarak anlayabilmek mümkün.

    Fotoğraf: 8.500 yıllık Neolitik Dönem Gömütü - Yenikapı Kazıları


  Yenikapı'da ortaya çıkarılan Neolitik buluntular, Tarihi Yarımada'nın yerleşim tarihini günümüzden yaklaşık 8.500 yıl geriye taşıdı. Bununla birlikte Theodosius Limanı kalıntıları ile Neolitik kültür katı arasındaki tabakalaşmış deniz dolguları da, Marmara Denizi'nin son 10.000 yıl içinde geçirdiği değişimleri görebilmek açısından da son derece önemli veriler ortaya koymakta.

    Fotoğraf: Neolitik Dönem'e ait 8.500 yıllık ayak izleri.

    Fotoğraf: İstanbul'un ilk tarım toplumlarından günümüze kadar gelebilen 8.500 yıllık buğday başağı.

*Kaynak: http://turkleronline.net/diger/yenikapi_batiklari/yenikapiyazi1.htm

*Kaynak: http://arkeofili.com/istanbulun-gecmisi-yenikapi-kazilarindan-neler-ogrendik/

*Kaynak: http://arkeofili.com/karsilastirmali-marmaray-kazisi-ve-roma-metro-kazisi/